Pierwszym odcinkiem dróg oddechowych odgrywającym bardzo ważną rolę w procesie oddychania jest nos. Ogrzewa, oczyszcza i nawilża wdychane powietrze atmosferyczne. Dorosły człowiek wytwarza każdego dnia około pół litra śluzu w nosie, który wyłapuje zanieczyszczenia z wdychanego powietrza m.in.: bakterie i wirusy. Rzęski nabłonka nosa przepychają ten śluz do przewodu pokarmowego.
Co kilka godzin, pewne struktury nosa napełniają się krwią - dochodzi do obrzęku błony śluzowej i zamyka się raz jedna, raz druga jama nosa. Jest to "cykl nosowy" przekierowujący przepływ powietrza naprzemiennie - raz jedną, raz drugą stroną jamy nosa (trwa ok. 5 godzin). Zapewnia to niezbędny czas na regenerację nabłonka oddechowego. Dlatego czasami mamy wrażenie, że oddychamy raz jedną, raz drugą dziurką nosową.Bardzo często przeziębieniu i grypie towarzyszy stan zapalny błon śluzowych nosa - katar. Środki łagodzące ten nieprzyjemny stan w postaci aerozolu, kropelek, tabletek nie mogą być stosowane dłużej niż przez 5 - 7 dni. Dłuższe stosowanie może spowodować wtórny nieżyt nosa. Przed użyciem należy dokładnie przeczytać specyfikację leku. Ponieważ niektóre z nich mogą stwarzać dodatkowe zagrożenie dla osób chorujących na przewlekłe choroby dróg oddechowych, serca oraz na nadciśnienie.
Oprócz środków farmakologicznych można stosować inhalacje z olejków eukaliptusowych, mięty pieprzowej i lawendy. Takie inhalacje udrażniają nos i zmniejszają bóle głowy.
Najczęstsze przyczyny kataru to:
alergia, infekcje wirusowe i bakteryjne, katar polekowy, zmiany hormonalne. Infekcja wirusowa przenoszona jest drogą kropelkową (kichanie) oraz przez bezpośredni kontakt z chorym. Infekcja bakteryjna może być spowodowana przewlekłym zapaleniem zatok (katar zatokowy), któremu towarzyszy ból głowy, a wydzielina jest gęsta o żółto-zielonym kolorze. W katarze alergicznym (sezonowym) mamy do czynienia w czasie pylenia roślin od wiosny do jesieni. Objawy nasilają się rano i wieczorem. Deszczowa pogoda łagodzi te objawy. Oprócz tego sezonowego nieżytu nosa możemy cierpieć również na całoroczny alergiczny katar, który spowodowany jest przez roztocza, zarodniki grzybów. Polekowy nieżyt nosa spowodowany jest lekami miejscowo obkurczającymi naczynia krwionośne. Długie stosowanie tych leków wysusza błony śluzowe nasila uczucie zatkania nosa. To powoduje częste sięganie po te leki, wręcz nadużywamy je i tworzy się błędne koło. Bez pomocy lekarza ciężko będzie nam przerwać ten sposób leczenia, który może doprowadzić do gorszych zmian. Zmiany hormonalne również mogą być przyczyną kataru, przeważnie dotyczą kobiet w ciąży, który mija po porodzie. Oprócz w/w przyczyn, nieżyt nosa może być spowodowany nadwrażliwością na zmiany temperatury, skrzywienie przegrody nosowej, ciało obce w nosie, którego nie należy usuwać samemu.
Katar zwykły czy sienny?
Nie jest łatwo stwierdzić czy mamy do czynienia z katarem zwykłym czy z siennym. Kichanie, obfita wydzielina, utrudnione oddychanie, oraz kaszel występuje przy alergicznym i wirusowym nieżycie dróg oddechowych.
Jakie są różnice?
Zwykły katar pojawia się stopniowo i trwa krócej oraz często występuje z gorączką. Wydzielina jest gęściejsza i nieprzejrzysta. Zaczerwienione i łzawiące oczy zdarzają się sporadycznie. Katar sienny pojawia się nagle (leje się nam z nosa) i przebiega bez gorączki. Wydzielina jest wodnista i klarowana. Oczy są przeważnie zawsze zaczerwienione i łzawią. Katar sienny wywołany jest przez pyłki, dlatego w deszczowe dni czujemy się lepiej. Największe stężenie pyłków w powietrzu występuje rano, wtedy występują najdłuższe serie kichań, po których następuje wodnisty wyciek i zatkanie nosa. Katar sienny wymaga leczenia, ponieważ nieleczony może spowodować astmę.
Ogólne metody leczenia i łagodzenia dolegliwości związane z nie żytem nosa
Najważniejsza i najskuteczniejsza metoda to ta zalecona przez lekarza, który zaleci nam odpowiednie leki i leczenie. Pamiętajmy, żeby nie przedłużać stosowania kropli i sprayów z xylo- oraz oksymetazoliną (stosować maksymalnie przez 7 dni), bowiem możemy narazić się na polekowy nieżyt nosa.
Uwaga! leki sterydowe stosowane donosowo rozpylamy na boczną ściankę nosa by uniknąć perforacji przegrody nosowej. Przed zastosowaniem leków należy przeczytać dokłdnie instrukcję stosowania ich. W pomieszczeniu utrzymujmy temperaturę 20 - 22°C, w czasie snu 18 - 20°C oraz dbajmy o właściwą wilgotność (40 - 60%). Często wietrzymy mieszkanie i nie palimy tytoniu oraz unikamy biernego palenia. U małych dzieci i niemowląt oczyszczamy dokładnie nos z wydzielin. Spływający katar na ścianki gardła powoduje ból, kaszel oraz może być przyczyną poważniejszych infekcji.
Pamiętajmy o regeneracji naskórka nosa, który w czasie nieżytu jest podrażniony i uszkodzony. W tym celu stosujmy maści łagodzące i zarazem inhalujące, np. maść rumiankowa. Na pęknięcia i strupki w nosie dostępne są odpowiednie maści i żele. Przy uczuciu suchości stosujmy izotoniczny roztwór wody morskiej lub preparaty natłuszczające śluzówkę. Nieżyt nosa może być przyczyną kłopotów ze słuchem. Nos jest połączony z przewodami słuchowymi - trąbkami Eustachiusza i są narażone na obrzęk spowodowany katarem. Dlatego właśnie katarowi często towarzyszą szumy uszne oraz uczucie ucisku w uszach. Niemowlęta oddychają głównie przez nos, dlatego im katar szczególnie dokucza. Dorosły oddycha dwa razy rzadziej niż dziecko.
Kolory kataru - co oznaczają?
Kolor zielony kataru nie świadczy o obecności w nim bakterii, może wskazywać na obecność komórek odpornościowych.
Katar żółty czy zielony nie jest wskazaniem do tego, by podać zaraz antybiotyki. Dopiero wiele innych objawów, może świadczyć o infekcji bakteryjnej i wtedy konieczne jest leczenie antybiotykiem. Stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok przynosowych jest wywołany głównie przez wirusy - 95% infekcji, a bardzo rzadko przez bakterie. Infekcja wirusowa objawia się obrzękiem błony śluzowej oraz blokadą oddechową nosa. Następnie pojawia się wydzielina, początkowo wodnista, potem o charakterze śluzowym i ropnym. Może pojawić się kaszel spowodowany podrażnieniem gardła przez spływającą po jego tylnej ściance wydzielinę z nosa lub może pojawić się infekcja gardła. W skrajnych przypadkach może dojść do zapalenia uszu, oskrzeli lub płuc.
