Indeks glikemiczny (IG)

Indeks glikemiczny uśredniony jest to % wzrost stężenia glukozy we krwi po spożyciu porcji produktu zawierającej 50 g przyswajalnych węglowodanów (węglowodany ogółem - minus błonnik). Jako podstawę wyliczenia przyjęto glukozę, której wartość IG wynosi 100 (przyjęto, że po spożyciu 50 g glukozy poziom cukru we krwi wzrośnie o 100%).

Jest to wskaźnik pokazujący jak szybko po zjedzeniu pokarmu wzrasta poziom glukozy we krwi. Bardzo ważna jest ilość węglowodanów przyswajalnych pomniejszona o błonnik. Nie bójmy się wysokiego wskaźnika IG, np. 100 g arbuza ma ok. 7g węglowodanów. Arbus ma IG 72, to wg wyliczeń trzeba by zjeść ponad 600g arbuza, żeby osiągnąć tak wysoki indeks glikemiczny. Dla porcji 100g arbuza indeks glikemiczny wynosi ok. 12.
Jeszcze raz o wartości IG, która daje nam informację jak bardzo wzrośnie nam poziom cukru we krwi po dwóch godzinach od posiłku. Gdy zjemy coś o wysokiej wartości IG, cukier ostro idzie w górę, a organizm broniąc się produkuje większą ilość insuliny.
Zwiększona ilość insuliny powoduje bardzo szybki spadek poziomu cukru. Mając niski poziom cukru znowu jesteśmy głodni. I tu zamyka się błędne koło. Wtedy największym błędem jest spożywanie słodyczy, lepiej jest zjeść coś co wolno uwalnia cukier. Przy wolnym wzroście glukozy ilość wydzielanej insuliny jest niewielka. Mniejsza ilość insuliny zapewnia nam mniejszy głód oraz większe spalanie tłuszczu. Każda żywność posiada wartości odżywcze i kaloryczne.
Stosując dietę niskokaloryczną może okazać się, że wcale nie ubywa nam kilogramów. Okazuje się, że również indeks glikemiczny (IG) jedzenia ma duży wpływ na naszą wagę.
Dla chorych na cukrzycę ten indeks jest bardzo ważny, bowiem w zależności co zjemy, po godzinie możemy mieć średni lub wysoki poziom cukru. Jedząc produkty zawierające węglowodany (cukry) w przewodzie pokarmowym przetwarzane są w cukier prosty, czyli w glukozę. Do krwi, a z niej do komórek jako źródło energii cukier prosty może trafić tylko w postaci glukozy. Ilość glukozy w organizmie musi być ciągle na odpowiednim poziomie. Indeks glikemiczny dotyczy tylko węglowodanów (produkty zbożowe, warzywa, owoce, rośliny strączkowe, orzechy).
IG nie dotyczy białek i tłuszczów, bowiem w zasadzie nie wpływają na poziom glukozy we krwi. Jak rozumieć wartość IG w produktach?
Te wartości różnych produktów zostały ustalone podczas długich badań. Gdy po jedzeniu we krwi pojawia się nowa dawka glukozy, trzustka wydziela insulinę, która "zabiera" właśnie glukozę do komórek, gdzie jest spalana. Jeżeli wytwarzanie insuliny jest zaburzone mamy wtedy do czynienia z cukrzycą.
IG a waga - podstawowa wiedza
Gdy zjemy żywność o IG powyżej 70, obecne w niej węglowodany są szybko trawione i wchłonięte, powodując gwałtowny wzrost poziomu cukru (glukozy) we krwi. Trzustka reagując wydziela duże ilości insuliny, by jak najszybciej przetransportować glukozę do komórek. W wyniku tej reakcji następuje gwałtowne zmniejszenie glukozy we krwi (hipoglikemia), co objawia się głodem. Na głód reagujemy ponownym jedzeniem żywności o wysokim IG. Znowu następuje szybki wzrost stężenia cukru, i tak w koło. Nadmiar cukru nasz organizm przetwarza na tłuszcz, który nie jest spalany, bowiem duża ilość insuliny we krwi hamuje spalanie tłuszczy. W efekcie zaburzonego procesu prawidłowego stężenia poziomu glukozy we krwi tyjemy.
IG niskie lepsze i zdrowsze, ale pamiętajmy o ładunku glikemicznym (ŁG), czyli ile czego zjemy!
Wzór na ładunek glikemiczny ŁG= (węglowodany przyswajalne w g x IG produktu) : 100 ŁG dla banana = (21,8x55)/100=11,99 Węglowodany przyswajalne, np. 100g banana ma ogólnie 23,5g węglowodanów i 1,7g błonnika, to 23,5-1,7=21,8g węglowodanów przyswajalnych. Truskawi mają w 100g 5,4g węglowodanów przyswajalnych. Łączymy teraz banany i truskawki i mamy razem 200g. Razem mamy węglowodanów przyswajalnych w tym musie bananowo truskawkowym: 21,8+5,4=27,2g.
Obliczymy procentowy udział w musie: 🍌 x=(21,8/27,2)*100=80,14%, 🍓 x=(5,4/27,2)*100=19,86%
Teraz obliczymy IG dla całego musu. IG 🍌 55 x 80,14%/100=44,07 🍓 25 x 19,86%/100=4,96
Dodajemy IG banana i truskawek 44,07 + 4,96 =49,03 i jest to IG dla całego musu. Znając ilość węglowodanów i błonnika produktów możemy sami wyliczyć IG całego posiłku.
Dodam tylko, że niektóre wartości podawane w tabelach minimalnie się różnią. Jeżeli chcemy utrzymać prawidłową wagę, to wybierajmy produkty o niskim IG, czyli do 50 - glukoza uwalnia i wchłania się do krwi powoli. Powoduje to powolny i stopniowy wzrost poziomu cukru we krwi w dłuższym okresie czasu, co zapobiega gwałtownym wyrzutom insuliny. Przez dłuższy czas czujemy sytość, co chroni nas przed podjadaniem.
Jednak nie każdą żywność z niskim IG możemy jeść dowoli, np. orzeszki arachidowe, czekolada itp. ponieważ zawierają dużo tłuszczu. Również trzeba pamiętać, że niektóra żywność podana obróbce termicznej zwiększa swoją wartość glikemiczną. Marchew, buraki gotowane mają wysoki indeks glikemiczny, ale za to są niskoenergetyczne i posiadają wysoką wartość odżywczą. Ziemniaki w postaci frytek oraz smażone również mają wysoki IG. Nawet gotowane stare ziemniaki mają wysoki IG i dlatego lepiej jest jeść młode gotowane w mundurkach. Jednak na ziemniaki gotowane jest sposób - należy je wstawić do lodówki na 24h (powstaje skrobia oporna), a później lekko podgrzać. Im mocniej jest rozgotowane jedzenie, tym ma wyższy IG. Najlepiej jest wszystko gotować al dente.
Dla utrzymania prawidłowej wagi najlepiej jest zrezygnować całkowicie z produktów o wysokim IG, ale nie zawsze. Trzeba wiedzieć, że łączenie porcji, np. dwóch produktów o IG 70 i IG 30, daje nam średnią IG 50. Pamiętajmy też, że produkty różnią się zawartością węglowodanów i korzystanie tylko z IG prowadzi do nieścisłości pod kątem zmian glikemii. Dokładniejszą informację pod względem zmian poziomu glukozy i insuliny we krwi po spożyciu posiłku określa ładunek glikemiczny (ŁG).
Co ma wpływ na indeks glikemiczny?
a) rodzaj i wielkość cząstek skrobi (przy mniejszych cząstkach skrobi indeks jest wyższy),
b) dojrzałość warzyw i owoców (bardziej dojrzałe mają wyższy indeks),
c) występowanie błonnika w pokarmie (rozpuszczalne frakcje błonnika obniżają IG),
d) obróbka termiczna (bardziej rozgotowane produkty mają wyższy IG).

Jaka dieta dla cukrzyka?

Cukier (glukoza) to energia dla naszego organizmu, ale wiąże to się też z problemami. Po spożyciu pokarmu rośnie we krwi poziom cukru i trzustka zaczyna produkować insulinę. Insulina pomaga transportować cukier do komórek, gdzie zostanie przetworzony na energię i wtedy jego poziom we krwi spada. Z czasem lub nawet od dziecka ta funkcja organizmu źle działa i jesteśmy zmuszeni działać przeciw temu. W tym miejscu przybliżę dietę w czasie zagrożenia cukrzycą i gdy już ją mamy. Inne aspekty tej choroby opisałem na tej stronie, wystarczy spojrzeć na nagłówki.
Jaką dietę wdrożyć, żeby stężenie cukru było w normie?
Najszybciej wchłaniają się z przewodu pokarmowego cukry proste, które niespalone odkładają się w komórkach oraz w postaci tłuszczu, powodując nadwagę. Na pewno należy zrezygnować ze wszelkich słodyczy (ciasta, czekolada, miód, napoje słodzone, soki, lody) oraz słodkie owoce, np. winogrona. Jeżeli już chcemy coś słodkiego z owoców, to tylko w małych, np. banan, ale słabo dojrzały. Należy zrezygnować też z produktów mącznych na bazie mąki mocno oczyszczonej: białe pieczywo, makarony, naleśniki. Należy wybierać produkty na bazie mąki mało oczyszczonej: pieczywo ciemne itd.
Należy ograniczyć spożywanie tłuszczów zwierzęcych (boczek, słonina, smalec, tłuste mięso, śmietana, masło, margaryny, żółte sery) zastępując je tłuszczami roślinymi, ale trzeba pamiętać, że to nadal są tłuszcze.
Spożywajmy ryby, chude mięso, najlepiej drobiowe, mleko i nabiał z niską zawartością tłuszczu. W diecie związanej z cukrzycą ważny jest błonnik, który spowalnia trawienie i wchłanianie glukozy, co hamuje nagły wzrost cukru we krwi i dlatego nie następuje nagły wyrzut insuliny.
W błonnik bogate są ciemne pieczywa i makarony, kasze, orzechy, płatki owsiane oraz warzywa (pomidory, ogórki, brokuł, kalafior, sałata, kapusta). Bogate w błonnik są również ziemniaki, czerwone buraki, ale należy ograniczyć do minimum w tej diecie. Owoce najlepiej spożywać porcjami i mało dojrzałe. Posiłki dzielimy na minimum 4 dziennie i bez podjadania między nimi, ale należy popijać wodę, herbatki (owocowe też), oczywiście niesłodzone.
To tylko ogólne zalecenia, bardziej szczegółowych udzieli nam lekarz w zależności od zaawansowanej choroby.

Nietolerancja fruktozy

Przyczyna nietolerancji fruktozy Co jest przyczyną nietolerancji fruktozy i jak przebiega leczenie oraz jaka jest zalecana dieta? Glukoza — norma 70-100 mg/dl (3.9-5.6 mmol/l) Fruktoza jest cukrem owocowym z grupy cukrów prostych, które znajdują się w produktach spożywczych (owoce, miód).
Nietolerancja fruktozy to upośledzone wchłanianie cukru owocowego (fruktozy) przez organizm. Przy tym problemie mamy do czynienia z dwoma zaburzeniami: niewłaściwe wchłanianie fruktozy w przewodzie pokarmowym i zaburzenia metabolizmu fruktozy (wrodzona choroba z przyczyn genetycznych).
Nietolerancji fruktozy nie da się uleczyć, ale można łagodzić z jej objawy dietą. Z fruktozą ma związek sacharoza (buraki cukrowe, trzcina cukrowa i inne warzywa, owoce oraz produkty zbożowe), która jest dwucukrem, zbudowanym z cząsteczek glukozy oraz fruktozy.
Jakie występują objawy przy nietolerancji fruktozy?
Fruktoza, która nie zostanie wchłonięta w jelicie cienkim, ląduje w grubym, a tam fermentuje z udziałem bakterii jelitowych. Powoduje to produkcję kwasów i gazów (wodór, metan, CO2). Efektem jest uczucie nieprzyjemnego przelewania się, wzdęcia i ból brzucha. Duże stężenie gazów w jelitach wręcz rozsadza nam brzuch. Nietolerancja fruktozy może spowodować zanik łaknienia, złą formę, niedowagę itd.
Dieta przy nietolerancji fruktozy
Ograniczyć trzeba spożywanie fruktozy (cukier, owoce-jabłka, gruszki, winogron, rodzynki itd.), soków owocowych, miodu, napojów i produktów słodzonych syropem fruktozowym i fruktozą. Możemy jeść: mięso, wyroby mięsne: drób, wieprzowina, wołowina, tłuste i chude ryby (dorsz, łosoś, makrela), naturalne przetwory mleczne (jogurt, maślanka, kefir), sery twarogowe, jajka, tłuszcze roślinne, produkty zbożowe o niskiej zawartości fruktozy — ryż, płatki owsiane, chleb żytni, kasza gryczana, wybrane warzywa (szparagi, szpinak, seler, sałata, kalafior, warzywa korzeniowe) oraz niektóre owoce w niewielkich ilościach (brzoskwinie, śliwki, cytrusy, morele, nektarynki, jagody, maliny, truskawki, kiwi, ananasy, żurawina, banany). Nie spożywamy owoców z dużą zawartością fruktozy (jabłka, gruszki, arbuzy, winogrona, owoce suszone), przetworów słodzonych fruktozą (dżemy, soki, syropy), pietruszki, marchewki, groszku zielonego, miodu, syropów, jogurtów owocowych itd.
Wrodzona nietolerancja fruktozy — fruktozemia
Są to nieuleczalne zaburzenia metabolizmu fruktozy o podłożu genetycznym ze skutkiem ciężkiej hipoglikemii. Objawy pojawiają s ię u niemowląt w czasie wdrożenia do karmienia soków owocowych, odżywek z dodatkiem sacharozy.
Nie wolno spożywać owoców, miodu, cukru i produktów słodzonych cukrem oraz warzyw i przetworów: soja, groszek zielony, keczup, warzywa w puszce.
Możemy jeść szparagi, szpinak, seler, sałata, kalafior, ziemniaki, ogórki, rzodkiewki oraz w małych ilościach pomidory, kapustę, pory, dynię, cebulę, brukselkę, fasolę szparagową i groch. Do słodzenia potraw należy używać glukozy.

Jak zmniejszyć ryzyko stania się cukrzykiem?

Gdy jesteśmy zdrowi, róbmy raz w roku badanie krwi (lipidogram), poziomu glukozy oraz moczu. W razie złych wyników szybciej zareagujemy. Osoby obciążone genetycznie, np. cukrzycą robią takie badanie w tym kierunku częściej (trzykrotne oznaczenie insuliny we krwi, test glukozowy).
Jedzmy mniej obfite posiłki systematycznie co 3-4 godziny. Zapomnijmy o słodyczach i unikajmy cukrów prostych (sacharoza, fruktoza, syropy fruktozowe itd.). Unikajmy żywności z białej mąki (pieczywo, makarony), wybierając te z mąki pełnoziarnistej, żytniej oraz razowej.
Potrawy gotowane al dente mają niższy indeks glikemiczny, dlatego nie należy ich zbytnio długo gotować, a warzywa (czosnek, marchew i inne) najlepiej jeść na surowo. Gdy nie możemy poradzić sobie z głodem między posiłkami, ratujmy się wodą, herbatą (z cytryną), kawą z dodatkiem cacao (kakao zmniejsza zagrożenie insulinoopornością), cynamonu. Wskazana jest również kawa zbożowa typu kujawianka. Kawa, oczywiście niesłodzona, pita po posiłku stymuluje rozkład cukrów w organizmie.
Wykorzystujmy każdą chwilę na spacer, najlepiej taki w szybkim rytmie. Przebywając w mieszkaniu, też możemy zafundować sobie trochę ruchu, o ile zdrowie nam na to pozwala, np. co godzinę przez 5 minut można pochodzić, zrobić skłony, przysiady, zrobić kilka głębokich wdechów i wydechów. Krótkie przerwy w siedzeniu doceni też nasz kręgosłup, mięśnie i stawy.
Teraz czas na spanie, najlepiej 7-8 godzin w przybliżonej porze czasowej, ale zawsze przed północą. Nie stosujmy na sen lampki wina lub innego alkoholu, ale możemy zrobić sobie relaksującą kąpiel z pachnącymi ziołami.

Leczenie stanu przedcukrzycowego

Objawy i przyczyny stanu przedcukrzycowego

Objawy stanu przedcukrzycowego
- w zdecydowanej większości przypadków stan przedcukrzycowy nie daje zauważalnych objawów. Najczęściej diagnoza stawiana jest dzięki wykonaniu badań przesiewowych. Jednym z widocznych objawów, które mogą świadczyć o stanie przedcukrzycowym, jest ciemniejsza skóra na określonych częściach ciała, takich jak pachy, kark, kolana, łokcie.
Inne objawy są wspólne dla stanu przedcukrzycowego i cukrzycy: senność, zmęczenie, wzmożone pragnienie, wzmożony apetyt, zwiększona ilość oddawanego moczu, zaburzenia wzroku. Żadnych objawów nie należy ignorować.
Czynniki ryzyka rozwoju stanu przedcukrzycowego są wspólne z czynnikami ryzyka cukrzycy typu II. Badania przesiewowe należy wykonywać co 3 lata powyżej 45-go roku życia u każdego.
Badania raz w roku robią osoby, z grupy podwyższonego ryzyka: - cukrzyca występująca u członka rodziny rodziców, rodzeństwa, - nadwaga lub otyłość BMI powyżej 25 kg/m2, obwód talii powyżej 80 cm u kobiet lub 94 cm u mężczyzny, - dyslipidemia (nieprawidłowy profil lipidowy) stężenie HDL <40 mg/dl [<1,0 mmol/l] i/lub triglicerydów >150 mg/dl [1,7 mmol/l], - nadciśnienie tętnicze (140/90 mm Hg), mała aktywność fizyczna, bezdech senny, problemy położniczo-ginekologiczne u kobiet, takie jak: przechorowanie cukrzycy ciążowej w ciąży, urodzenie dziecka o masie wyższej niż 4 kg, zespół policystycznych jajników (POCS).
Przyczyny stanu cukrzycowego
- dokładne przyczyny rozwoju stanu przedcukrzycowego nie są znane. Obciążenie rodzinne i genetyczne wskazywane jest jako główny czynnik prowadzący do rozwoju stanu cukrzycowego. Duży wpływ na rozwój tego stanu ma także otyłość, zwłaszcza brzuszna, oraz siedzący, nieaktywny tryb życia.

Hipoglikemia i hiperglikemia, stan przedcukrzycowy

Hipoglikemia

Jest to niedocukrzenie i oznacza niski poziom cukru we krwi. Objawy niedocukrzenia pojawiają się stopniowo i należy nie zlekceważyć ich w początkowej fazy rozwoju choroby, z którą możemy sobie poradzić sami ( zjedzenia czegoś słodkiego). Podczas pogłębiania się choroby musimy być pod kontrolą specjalisty. Niepodanie glukozy może doprowadzić do śpiączki lub nawet śmierci. Objawy hipoglikemii można pomylić ze stanem upojenia alkoholowego i dlatego chorzy powinni nosić ze sobą kartę informującą o rodzaju choroby.

Hiperglikemia

- jest to przecukrzenie i oznacza zbyt wysoki poziom cukru we krwi. Objawy hiperglikemii rozwijają się wolno, utrzymywanie się podwyższonego poziomu cukru we krwi może doprowadzić do poważnych chorób: uszkodzenie nerwów, naczyń krwionośnych, utrata wzroku, niewydolności nerek. Zwiększa się ryzyko zawału serca, udaru mózgu i kwasicy ketonowej.
Powikłania te mogą doprowadzić do śpiączki hiperglikemicznej, a nawet śmierci. Poziom cukru we krwi u osoby zdrowej powinien wynosić od 60 do 100 mg/dl. Jeśli po pierwszym wykonanym badaniu poziom cukru we krwi będzie podwyższony, nie musi to od razu oznaczać, że masz cukrzycę, ale powinniśmy wykonać dodatkowe badania zlecone przez lekarza.
Wynik uznaje się za nieprawidłowy, jeśli przekroczy on 100 mg% (5,6 mmol/l). Można też wykonać badanie stężenia glukozy we krwi o dowolnej porze dnia, niekoniecznie na czczo. Nieprawidłowym wynikiem będzie wtedy każdy powyżej 200 mg% (11.1 mmol/l).

Stan przedcukrzycowy

Jest diagnozowany, gdy poziom glukozy we krwi jest wyższy niż powinien, ale jest zbyt niski, by postawić rozpoznanie cukrzycy typu II. Bez leczenia prawdopodobieństwo rozwinięcia się cukrzycy typu II ze stanu przedcukrzycowego jest bardzo wysokie. Stan przedcukrzycowy jest to nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG) lub nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT). Do postawienia diagnozy konieczne jest wykonanie oznaczenia glukozy na czczo oraz testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT).
Gdy wynik oznaczenia glukozy na czczo mieści się w przedziale 100-125 mg/dl, należy wykonać test doustny obciążenia glukozą. Jeśli wynik po dwóch godzinach jest niższy niż 140 mg/dl(7,8 mmol/l), diagnozuje się IGF, czyli nieprawidłową glikemię na czczo.
Przy wyniku pomiędzy 140 mg/dl (7,8 mmol/l) a 199 mg/dl (11,0 mmol/l) stawiane jest rozpoznanie IGT, czyli stanu nieprawidłowej tolerancji glukozy (upośledzenie tolerancji glukozy).
Zarówno IGF, jak i IGT świadczą o stanie przedcukrzycowym. Gdy wynik testu doustnego obciążenia glukozą po dwóch godzinach wynosi więcej niż 200 mg/dl (11,1 mmol/l), jest to cukrzyca typu II.